Millennials willen echte banen: vast en zeker

Voorkeur voor contractvorm

De levensloop heeft invloed op de behoefte aan contractzekerheid van werknemers. In dat opzicht is het niet opvallend dat onlangs op deze site Werner Liebregts - op basis van een enquête onder ingeschreven bij uitzendorganisatie YoungCapital - verschillen constateert tussen het wel of niet belangrijk vinden van het hebben van een vast contract bij verschillende leeftijdsgroepen en leefsituaties. Een 18-jarige die nog thuis woont en werkt naast zijn/haar studie staat anders in het leven dan een 28-jarige die een gezin wilt stichten. De suggestie dat jongeren minder belang hebben bij een streven naar vaste contracten, zoals de FNV beijvert met zijn Echte banenstrijd, klopt echter niet.

Allereerst blijkt uit de data die Liebregts publiceert dat een grote meerderheid van de Millennials een vast contract (zeer)belangrijk vindt. Ten tweede is het de vraag of de populatie Millennials ingeschreven bij YoungCapital representatief is voor alle werkende Millennials. Tenslotte moet voor het beoordelen van de noodzaak voor het terugdringen van onzeker werk niet alleen gekeken worden naar de aanbodkant van de arbeidsmarkt - hoeveel jongeren een zeker contact wensen - maar ook naar de vraagkant: hoeveel werkgevers bieden deze jongeren zeker dan wel onzeker werk aan.

Meerderheid 'young professionals' vindt een vast contract belangrijk

Op basis van de figuur die Liebregts in zijn artikel publiceerde kan worden geconcludeerd dat ongeveer 60 tot 70 van de Nederlandse respondenten van de YoungCapital-enquête in de leeftijd 20 tot en met 25 jaar een vast contract (zeer)belangrijk vindt. Dit loopt na hun 25^ste verder op richting 80 procent als ze dertig zijn. Dit beeld komt ongeveer overeen met de scores uit Studie & Werk 2015 van Elsevier en SEO: daar gaf een krappe driekwart van de respondenten aan een voorkeur te hebben voor een vast contract. Deze uitkomst was voor Elsevier de reden het redactionele artikel over dit onderzoek de kop: “niks flex, vast werk graag!” te geven. Let wel deze laatste enquête betrof alleen HBO en WO afstudeerden! Er is dus reden om te veronderstellen dat de Young capital-enquête misschien redelijk representatief is voor ‘Young professionals’, een groep waar ook de merknaam aan appelleert, maar dit waarschijnlijk niet is voor alle Millennials.

Cijfers uit Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden

Voor een representatief beeld van de mening van alle Nederlandse Millennials over arbeidsvoorwaarden als contract type is het verstandig te kijken naar de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden (NEA) van TNO/CBS. Deze enquête had in 2016 een response van 46.000 werknemers, wordt gewogen voor representativiteit en heeft als voordeel een goede web-based interface waardoor iedere geïnteresseerde de resultaten naar doelgroep kan splitsen.

De NEA heeft vragen gesteld over het belang dat werknemers hechten aan vaste arbeidscontracten. Hieruit blijkt dat 81 procent van de 15- tot 25-jarigen een vast contract (zeer) belangrijk vindt. Dit ligt beduidend hoger dan bij de 17- tot 25-jarigenin het Young Capital-onderzoek. Wel maken beide onderzoeken gebruik van een andere schaalindeling die een deel van het verschil kan helpen verklaren.

Verschil tussen wens en werkelijkheid het grootst bij jongeren

Het aantal jongeren dat aangeeft een vast contract belangrijk te vinden is een belangrijk onderdeel van een analyse die het verschil meet tussen de wens van een vaste baan en de werkelijkheid. Het is echter slechts de helft van de puzzel, de andere helft van de puzzel is in hoeverre er daadwerkelijk vaste contracten beschikbaar zijn voor deze groep. Gegevens voor deze tweede puzzelhelft kan worden gehaald uit de Enquête Beroepsbevolking van het CBS. Als de NEA-resultaten over de contractwens worden geconfronteerd met het percentage vaste contracten per leeftijdscategorie blijkt dat jongeren van alle leeftijdscategorieën het grootste gat hebben (zie tabel 1). Let wel, de impliciete gedacht achter deze verschilscore is dat alle vaste contracten ook gaan naar mensen die dit contract belangrijk vinden. Het is dus een graadmeter die een onderschatting van het probleem geeft.

Tabel 1: Verschil tussen wens vast contract en de feitelijke contractvorm, naar leeftijdsgroepen 2016

  
                     ^{(a) NEA van TNO/CBS; en (b) EBB van CBS.}

Wat zijn de wensen van werknemers met onzeker contact?

In de NEA zijn er ook vragen gesteld aan mensen met onzekere contracten over de oorzaken hiervan. Ze maken hierbij onderscheid tussen een groep die kiest voor flexibiliteit - geen behoefte heeft aan zekerheid - en een groep die genoodzaakt is onzeker werk aan te nemen en aangeeft dat het starten bij een nieuwe werkgever of het niet kunnen vinden van vast werk hiervan de oorzaak is. Hieruit blijkt dat ongeveer 38 procent van de jongeren tot 25 jaar onzeker werk combineert met een wens voor flexibiliteit (33 procent) of aangeeft geen behoefte te hebben aan zekerheid (5 procent). Er blijkt echter ook dat de groep onzeker werk uit noodzaak (33 procent) bij deze groep vele malen groter is dan bij andere leeftijdsgroepen. Dit verschil wordt veroorzaakt door het veel kleinere percentage werknemers dat een vast contract weet te bemachtigen.

Ook is het interessant dat er in de groep die kiest voor flexibiliteit, blijkbaar ook respondenten zitten die tevens aangeven een vast contract (zeer) belangrijk te vinden. Immers uit tabel 1 bleek dat 81 procent van de 15- tot 25-jarigen een vast contract wenst terwijl tevens 38 procent (33% plus 5%) behoefte heeft aan flexibiliteit c.q geen behoefte aan zekerheid (tabel 2). Er moet tussen die groepen dus overlap zitten. Hieruit kunnen we concluderen dat de groep die kiest voor flexibiliteit de wens voor een vast contract niet uit hoeft te sluiten. Uit eerder onderzoek is gebleken dat werknemers met een vast contract meer autonomie (Dekker 2017,FNV 2015) ervaren dan werknemers met een onzeker contract. Ook kan het zijn dat deze groep jongeren nu behoefte heeft voor flexibiliteit, maar graag in de toekomst wel meer zekerheid wil.

Tabel 2: Werknemers met vast versus flexibel contract, met achterliggende redenen voor flexibiliteit en onzeker werk, naar leeftijdsgroepen 2016

^{(a) Berekening op basis van EBB van CBS; en (b) NEA van TNO/CBS vraag 2i. “Wat is de belangrijkste reden waarom u op dit moment geen vast dienstverband heeft?” Respondenten konden één antwoordmogelijkheid kiezen}

Conclusie

De conclusie van Liebregts dat jonge werknemers minder behoefte hebben aan vaste contracten mag zich niet vertalen in het beeld dat sommige werkgevers neerzetten dat jongeren geen belang hebben bij meer vaste contracten. Zijn YoungCapital-enquête is misschien redelijk representatief is voor jongeren die zich zien als ‘Young professionals’, maar dit is waarschijnlijk niet is het geval voor alle Millennials in Nederland. Op basis van een representatieve gegevens van TNO en CBS valt er een ander verhaal te beluisteren, namelijk dat jongeren wel degelijk behoefte hebben aan een vaste baan en het verschil met de werkelijke situatie is juist het grootst onder de jongste groepen werknemers.

Referenties:

Liebregts, W. (2017) “Hoe denken jongeren over flexibilisering op de arbeidsmarkt?”, Me Judice, 22 maart 2017.

Deijkers, R. en A. van Leeuwen (2015) “Elsevier-onderzoek Beste Banen: niks flex, vast werk graag!” Elsevier nummer 24, 13 juni 2015.

Dekker, F. (2017) “Flexibilisering in Nederland: trends, kansen en risico’s” in “voor de zekerheid” WRR 2017

FNV (2015) “Gezocht: een echte baan”, Amsterdam.

Naschrift Werner Liebregts

Het bovenstaande artikel is een nuttige bijdrage aan de langlopende discussie over flexibilisering op de Nederlandse arbeidsmarkt. Het is goed om te zien dat mijn belangrijkste bevindingen worden bevestigd bij gebruik van alternatieve databronnen. Zo constateert ook De Haan dat de wens voor een vast contract minder groot is onder jongere personen. Het is echter onjuist om te stellen dat ik in mijn eerdere artikel concludeer dat jonge werknemers geen of minder behoefte hebben aan vaste contracten. Dit geldt weliswaar voor een opvallend groot deel van hen, maar zeker niet voor allemaal. Mijn analyses laten primair zien dat men een vast contract minder belangrijk acht naarmate men jonger is. Er is dus sprake van een leeftijdseffect. Bovendien blijft dit resultaat overeind na controle voor een aantal belangrijke alternatieve verklarende factoren, waaronder het geslacht, het opleidingsniveau en de huidige studie- en/of werksituatie van de respondenten. Deze factoren kunnen de gevonden verschillen tussen personen van verschillende leeftijden dus niet verklaren. De steekproef bestaat overigens niet alleen uit hoog opgeleiden; slechts 45% van de respondenten is HBO of WO afgestudeerd.