VVD eindelijk op het rechte fiscale pad

Het consistente VVD-verhaal

Een revolutie heeft plaatsgevonden bij de grootste regeringspartij. Eindelijk laat de VVD een consistente visie horen op de welvaartstaat. Het verhaal dat U van de VVD kent is dat de overheid klein moet zijn zodat ze het privaat initiatief niet in de weg zit. Ja, de overheid moet er staan om echt zwakkeren en pechvogels te helpen, en ja de overheid is onmisbaar voor essentiële collectieve voorzieningen (van politie tot bijstand), maar verder past de overheid grote terughoudendheid. Dit verhaal hoorden we eerder en afhankelijk van uw visie op de maatschappij voelt U zich daar meer of minder bij thuis. Maar Halbe Zijlstra – de fractievoorzitter van de VVD – is nu eindelijk bereid er aan toe te voegen dat ons belastingsysteem met zijn veelheid aan aftrekposten private beslissingen verstoort en ondernemerschap ontmoedigt, en dus aangepakt moet worden, en ja dat geldt ook voor de hypotheekrente-aftrek.

De VVD-leider heeft gelijk als hij constateert dat het belastingsysteem via een circus aan aftrekposten een rem is op privaat initiatief en economische groei. Niemand wint er bij. De uitwassen op de woningmarkt en de woekerpolissen zijn de meest aansprekende voorbeelden. Links en rechts moeten zich nu kunnen vinden in een herziening van het fiscale stelsel. En voor het kabinet is het een acute opdracht om niet weer blind in een nieuwe bezuinigingsreflex te springen, maar via een minder verstorend fiscaal stelsel te werken aan het werkelijk gezond maken van de Nederlandse economie.

Belastingsysteem cruciaal

Voordat Halbe Zijlstra weer op een of andere manier wordt teruggefloten, is het essentieel aan te geven waarom een versterking van het belastingsysteem zo cruciaal is, en waarom de heilige huisjes – juist die door de VVD zo krampachtig werden vastgehouden – haaks staan op de door de VVD beoogde kleinere overheid en grotere dynamiek met meer privaat initiatief.

Aftrekposten betekenen hogere marginale belastingtarieven (gederfde belastinginkomsten moeten gecompenseerd worden) met alle verstoringen en fiscale windhandel van dien. Vele aftrekposten zijn bizar. Een van de speeltjes van de Nederlandse politiek in de afgelopen decennia – het bekende H-woord (hypotheekrente-aftrek) – bevordert het maken van schulden. De riante hypotheekrenteaftrek betekende dat je een dief van je eigen portemonnee was als je niet meedeed aan het nationale gezelschapsspel van het maximeren van de hypotheekschuld. Immers waarom zou je er voor kiezen wel de hoge belastingtarieven te betalen, en niet te genieten van de daaraan ten grondslagliggende aftrekpost? Sommigen in de politiek hielden zich nog van de domme – renteaftrek is goed omdat zo iedereen zich een eigen huis kan veroorloven. We hebben het geweten. De huizenprijzen werden door de renteaftrek opgedreven, en dat zorgde voor minder toegankelijkheid die jongeren noopten zich tot de nok vol te zuigen met schuld. Nu de mede door de fiscale stimulansen opgeblazen woningmarkt leegloopt betalen vele jonge huizenbezitters de hoofdprijs. Ze zitten nu vast in hun woning zodat niet alleen de woningmarkt maar ook de arbeidsmarkt op slot zitten.

Mede door de hypotheekrenteaftrek lijkt de woningmarkt niet meer op een markt. Het is een speelgoedje van de overheid geworden die niet alleen met renteaftrek maar ook met huursubsidies, slecht functionerende woningcorporaties en wie weet wat nog meer aan bemoeienisen wordt verstoord. Zelfs een centraal geleide planeconomie zou moeite hebben met zo’n bemoeizuchtige overheid.

VVD ziet het licht

De VVD hing jaren lang het standpunt aan dat de renteaftrek een compensatie was voor te hoge belastingtarieven. Gelukkig lijkt de VVD nu eindelijk in te zien dat dit een drogreden was – de aftrek zorgde juist voor nog hogere marginale tarieven. Zeker voor de VVD zou de subsidie op het maken van schulden, en dus de discriminatie van risicodragend eigen vermogen, een doorn in het oog moeten zijn. Ondernemerschap betekent immers risico’s nemen. En om risico’s te kunnen nemen is juist eigen vermogen nodig. Hoe is dat te rijmen met het subsidiëren van schulden? En wat is er goed aan om iedereen op jonge leeftijd met torenhoge schulden een eigen huis in te drijven? We willen toch mobiliteit, en dus meer mensen die zich niet vastgetimmerd hebben in een te duur huis?

We weten nu ook dat de Nederlandse economie de laatste jaren behoorlijk is verziekt door een overvloed aan vreemd vermogen. Deze overmatige private schuld heeft de Nederlandse economie een waterhoofd gegeven en extra volatiel gemaakt. In het jargon, pro-cyclisch: in goede tijden extra hard omhoog, in slechte tijden extra hard omlaag. En ja, door de uitbundige kredietverlening voor de crisis overschatte de overheid de economische groei en daarmee haar uitgavenkaders waardoor de overheid sterk groeide. En zie daar hoe de verkrampte VVD positie op het behoud van het fiscaal subsidiëren van schulden de overheid juist extra groot heeft gemaakt.

Stap in de goede richting

Halbe Zijlstra’s pleidooi biedt dus houvast om dit waterhoofd van de Nederlandse economie in te dammen, en daarmee ook de Nederlandse economie weerbaarder en minder gevoelig voor schokken te maken. Dat draagt bij aan een kleinere overheidssector die een minder belangrijke rol hoeft te spelen bij het stabiliseren van de private sector. Voor liberalen moet dit klinken als muziek in de oren: eindelijk ruim baan voor ondernemerschap en een stabiele private sector. Nu de grootste regeringspartij ‘om’ is kan het kabinet aan de slag. Economische groei vereist een minder verstorend fiscaal stelsel. Met blind bezuinigen komen we er niet.
_{* Een verkorte versie van dit stuk verscheen in NRC Handelsblad van 7 juni 2013.}