Overheid maakt zichzelf onbetrouwbaar met flip-flop tandartstarieven

Drie jaar wordt één jaar

Sinds begin dit jaar konden tandartsen hun tarieven vrij kiezen. De vrije keuze was bedoeld als experiment voor drie jaar. Echter na dit jaar is het feest al weer afgelopen. Sinds de start van het experiment zijn de tandartstarieven met gemiddeld 6 procent punt meer dan de inflatie gestegen, een stijging die de politiek onaanvaardbaar acht.

De stopzetting van het experiment is prematuur en hoogstwaarschijnlijk onwenselijk. Hij is prematuur omdat een halfjaar een wel heel korte periode is om de gevolgen van het experiment te laten uitkristalliseren. Veel tandartsen hebben wellicht zelf moeten experimenteren met de vaststelling van de juiste prijzen en het is niet onmogelijk dat verder in de toekomst de prijzen ook weer zouden dalen of minder zouden stijgen dan de inflatie. Daar komt bij dat het enige tijd kan kosten voordat consumenten daadwerkelijk de moeite nemen om te switchen naar een andere tandarts. We zien bijvoorbeeld dat de werking van de vrije energiemarkt voor consumenten nu pas echt op gang begint te komen.

Belangrijker is dat de stopzetting hoogstwaarschijnlijk onwenselijk is. De belangrijkste reden voor de overheid om in te grijpen in de werking van een vrije markt is wanneer er een of andere vorm van markt falen is. Als die er niet is, dan moet de overheid zich afzijdig houden, want ingrijpen verstoort de optimale allocatie van goederen en diensten en leidt daarmee tot welvaartsverliezen. De enige oorzaak van een mogelijk markt falen die ik kan bedenken is dat iedere tandarts een lokaal monopolie heeft doordat de kosten van het reizen naar een andere tandarts te hoog zijn. Dit argument is niet heel sterk. De conclusie is dan dus dat het stopzetten van de vrije marktwerking onwenselijk is.

Vraag en aanbod

Een prijsstijging is niet per definitie slecht. Wanneer de vraag het aanbod overstijgt dan stijgen de prijzen. Het gevolg van de prijsstijging is dat producenten meer zullen produceren. Zo is het ook met tandartsen. Wanneer de tarieven stijgen is dit waarschijnlijk een gevolg van het feit dat de vraag naar diensten van tandartsen groter is dan het aanbod. Dit probleem zal in de toekomst alleen nog maar groter worden met de toenemende vergrijzing.

Dit gebeurt op twee manieren die elkaar versterken. Gemiddeld genomen hebben ouderen meer problemen met hun gebit dan jongeren, dus bij een stijging van de gemiddelde leeftijd van de bevolking zal de vraag naar tandartsdiensten stijgen. Aan de aanbodkant zal er een autonome daling van het aantal tandartsen plaatsvinden wanneer dit aantal constant blijft als deel van de beroepsbevolking. Door de prijzen vast te zetten wordt jongeren een prikkel ontnomen om tandarts te worden. De prijzen zijn dan weliswaar laag, maar het wordt steeds moeilijker, en op den duur onmogelijk, om een tandarts te vinden. Vergelijk dit met de voormalige Sovjet-Unie waar de prijzen van brood kunstmatig laag waren, maar er nauwelijks brood was.

Het is overigens maar de vraag of de overheid de prijzen langdurig beneden het vrije marktniveau kan houden, wanneer het aanbodtekort steeds groter wordt. Toekomstige prijsaanpassingen zullen steeds groter worden, terwijl het aanpassingsmechanisme waarlangs evenwicht in de markt voor tandartsen wordt gevonden (vergroting van het aantal tandartsen) een aantal jaren extra op achterstand wordt gezet.

Het stopzetten van het experiment met vrije tandartstarieven is niet alleen slecht voor de markt voor tandartsdiensten, het is een nieuw voorbeeld van zwabberend overheidsbeleid na de eerdere voorbeelden zoals bij de subsidiëring van groene energie. Het ondernemersklimaat vaart wel bij voorspeelbaar gedrag van de overheid. Helaas is dat er nu niet beter op geworden.