Nederland in kwartfinale door vloek van de titelverdediger

Titelverdediger

De top bereiken is gemakkelijker dan het handhaven van een toppositie. Deze bekende stelling geldt ook voor de FIFA World Cup. Alleen Italië (1934, 1938) en Brazilië (1958, 1962) wisten de wereldtitel te prolongeren. Sedert 1998 kent het toernooi, met 32 deelnemers, zijn huidige opzet. Alleen Brazilië wist sindsdien als titelverdediger goed te presteren: tweede in 1998. Acht jaar later startte Brazilië weliswaar als favoriet, maar kwam het team niet verder dan de laatste acht. In 2002 schakelden Denemarken en Senegal de regerende kampioen, Frankrijk, zelfs al in de groepsfase uit. Vier jaar geleden waren Paraguay, Slowakije (en Nieuw-Zeeland) in de poulefase te sterk voor titelverdediger Italië. Sommigen spreken daarom van een winner’s curse, zij het met een andere betekenis dan economen hier aan toekennen.

Voorspelmodel

Twee zaken staan vast, voorspellen is moeilijk en geen enkele voorspelling zal helemaal uitkomen. Velen achten de kans groot dat oor het eerst sinds 1998 het organiserende land, in dit geval Brazilië, de felbegeerde trofee wint (destijds Frankrijk, zie ook Goldman Sachs, 2014 en PwC, 2014). Goldman Sachs hanteert daarvoor een model met een half dozijn verklarende variabelen, geschat op basis van alle circa 14.000 niet-vriendschappelijke interlandwedstrijden sinds 1960. Bij deze verwachting sluiten we ons aan, zij het gebaseerd op een veel eenvoudiger statistisch model. Hierbij presenteren we zowel uitkomsten waarbij we rekening houden met de winner’s curse, als resultaten waarbij we hieraan voorbijgaan.

We maken bij onze voorspellingen van wedstrijden gebruik van de volgende verklarende variabelen:

Odds: een aantal geldeenheden. Deze keert een bookmaker na het toernooi uit voor iedere geldeenheid die men heeft ingezet op het desbetreffende land als eindwinnaar. Hierbij gaan we er vanuit dat bookmakers rationeel handelen en streven naar maximale winst.

Curse: een dummy-variabele. Deze neemt de waarde één (nul) aan voor de titelverdediger (alle andere 31 deelnemers).

Rank: de plaats op de ranglijst van de FIFA. Hierbij laten we overigens landen die niet deelnemen aan de eindronde buiten beschouwing.

Home: een dummy-variabele. Deze neemt de waarde één (nul) aan voor het organiserende land/ de organiserende landen (alle andere 31/30 deelnemers).

Voorspelling groepsfase

Daarbij berekenen we steeds eerst de verschillen tussen de verklarende variabelen voor beide teams. We gebruiken de uitslagen (na de reguliere speeltijd) van de 256 wedstrijden op de eindronden van 1998 (Frankrijk), 2002 (Japan en Zuid-Korea), 2006 (Duitsland) en 2010 (Zuid-Afrika) om te bepalen hoe groot de invloed van elk van deze variabelen is op het resultaat van een wedstrijd. In de appendix geven we hierover details. Tabel 1 geeft de uitkomsten van onze berekeningen voor de groepsfase weer. De wereldkampioen van 2010 vertrekt dus, als gevolg van de winner’s curse, reeds na drie groepswedstrijden uit het toernooi. Ecuador delft als enig Zuid-Amerikaans land in de groepsfase het onderspit. Van de Afrikaanse landen bereikt alleen Ivoorkust de volgende ronde. Alle deelnemers uit Azië en Oceanië verlaten het strijdtoneel na de groepswedstrijden, terwijl uit Midden- en Noord-Amerika louter Mexico de achtste finale haalt. Europa presteert goed, met negen teams onder de laatste zestien. Men dient wel te bedenken, dat deze eindronde de eerste is die in Latijns-Amerika wordt gehouden sinds 1986 (Mexico, destijds als plaatsvervanger voor Colombia). Tussen 1998 en 2010 vond daar geen toernooi plaats. Misschien overschatten we daarom, op basis van de door ons gebruikte gegevens, de prestaties van de Europese elftallen wel enigszins. In groep D zijn de odds van Uruguay, Italië en Engeland gelijk. Daarmee behalen die drie landen naar verwachting evenveel punten. Tamelijk arbitrair veronderstellen we dat Engeland wordt uitgeschakeld. Uruguay speelt dit toernooi op het eigen continent, terwijl Italië op een matig WK (1966, 1974, 1986, 2002) doorgaans een succesvol WK (1970, 1978, 1990, 2006) laat volgen. Vier jaar geleden presteerden de Azzuri ondermaats, zoals we reeds zagen.

Van elke groep laten we dus de eindstand zien, voor groep B ‒ met titelverdediger Spanje ‒ zowel met winner’s curse als zonder ‘de vloek van de titelverdediger’.

Tabel 1    Verwachte aantal punten in de Groepsfase

Voorspelling knock-outfase

Vervolgens gebruiken we dezelfde methode voor de wedstrijden in de knock-outfase. We bepalen welk team naar verwachting meer punten behaalt en dus de winnaar wordt. De resultaten vindt men in Tabel 2.

Tabel 2      De knock-outfase

 Brazilië wordt dus, volgens deze voorspelling, in eigen huis wereldkampioen. Argentinië moet in het hol van de leeuw genoegen nemen met de tweede plaats. In de kwartfinale zijn de Europese teams nog in de meerderheid. Uiteindelijk moeten ze evenwel genoegen nemen met troostprijzen. Duitsland eindigt als derde – voor de derde keer op rij – en Italië als vierde. Nederland schopt het tot de kwartfinale. Gegeven het huidige verwachtingspatroon is dit een resultaat waar menigeen voor zou tekenen. Een volledig Zuid-Amerikaanse eindstrijd bij een toernooi op dat continent is niet uniek. Ook in 1930 (Uruguay en Argentinië, in Montevideo) en in 1950 (Uruguay en Brazilië, in Rio) ontmoetten twee teams uit Zuid-Amerika elkaar in de laatste wedstrijd van het toernooi.

Geen winner’s curse

Indien we de winner’s curse loslaten eindigt Spanje als winnaar van groep B, terwijl Nederland als tweede eindigt. Deze variant lijkt ons vooralsnog de meest waarschijnlijke. De sterk bezette Europese toernooien voor clubteams werden het afgelopen seizoen immers stevig gedomineerd door Spaanse ploegen. Op een plotselinge ineenstorting van La Roja wijst tot nu toe helemaal niets. In de achtste finale wordt Nederland vervolgens door het thuisland uitgeschakeld. Een meerderheid van de Nederlandse voetbalfans zou ook hier ongetwijfeld vrede mee hebben. Spanje haalt net als vier jaar geleden de finale, waarin de Brazilianen echter dit keer te sterk blijken. Dit is geen onlogische uitslag. Na 1950 vonden in Zuid-Amerika vier finales plaats: in 1962 (Brazilië versus Tsjechoslowakije), in 1970 (Brazilië versus Italië), in 1978 (Argentinië versus Nederland) en in 1986 (Argentinië versus West-Duitsland). Steevast won een Zuid-Amerikaanse ploeg van een Europese tegenstander. Een wereldkampioen uit Europa zou dus pas echt een grote sensatie zijn.

Referenties

Goldman Sachs (2014), The World Cup and Economics (via website, geraadpleegd op 7 juni 2014)

PwC (2014), The PwC World Cup Index: what can the dismal science tell us about the

beautiful game? (via website, geraadpleegd op 7 juni 2014)

sports.williamhill.com (odds WK 2014, geraadpleegd op 6 juni 2014)

www.fifa.com (FIFA-ranking, geraadpleegd op 6 juni 2014).

www.wikipedia.org (resultaten WK-wedstrijden, geraadpleegd op 5 juni 2014)

Appendix – Details van de analyse

De resultaat variabele R heeft de waarde +1 indien team 1 wint, de waarde 0 bij een gelijkspel en de waarde -1 indien team 2 wint. We schatten de volgende lineaire vergelijking, met achter elke term de parameterschatting en de t-waarde:

Met vloek / Zonder vloek

C = Curse team 1 – curse team 2: -0,50 (2,5)

O = Log(Odds team 1/Odds team 2): -0,17 (7,7) -0,22 (9,1)

H = home advantage: 0,50 (3,1) 0,52 (2,3)

De positie op de FIFA-ranking blijkt in aanvulling op de Odds geen verklarende werking te hebben. Zonder de vloek van de winnaar en het thuisvoordeel zijn het alleen de Odds die een invloed hebben op de ontwikkeling van het toernooi.

Met behulp van de waarde van de verklarende variabelen voor elk team rekenen we uit wat het geschatte resultaat is voor elk team in elke wedstrijd en we transformeren dit resultaat in het aantal verwachte punten:

Punten team 1 = (1+2.R)(R>0) +(R=0) + (1+R)(R<0)

Punten team 2 = (1-R)(R>0) + (R=0) + (2-R)(R<0)