Houd Griekenland binnen de euro, maar draai geldkraan dicht

Groeiende weerstand

De troika van het IMF, de ECB en de Europese Commissie is bijna klaar met zijn drie-maandelijkse analyse van de voortgang van het Griekse economische programma. De informatie die tot nu toe is uitgelekt is dat Griekenland voor de zoveelste keer niet op schema ligt, terwijl een positieve beoordeling noodzakelijk is voor een nieuwe tranche uit het noodgeld dat klaarligt. De weerstand in de landen die garant staan om deze tranche vrij te geven wordt steeds groter, want het gevoel dat het toch niet terugkomt wordt steeds sterker.

Scenario 1: doormodderen

In essentie zijn er nu drie mogelijke scenario’s voor Griekenland. Het eerste is het “nog een keer doormodderen” scenario, waarbij Griekenland plannen presenteert die het gat met het uitgezette programmapad dichten. Deze oplossing komt tot stand door de druk die op Griekenland wordt uitgeoefend en de angst bij andere landen voor chaotische gebeurtenissen op de financiële markten wanneer de geldkraan voor Griekenland definitief wordt dichtgedraaid. Het “nog een keer doormodderen” scenario is natuurlijk geen oplossing, want na drie maanden zal Griekenland weer achterlopen op de nu te maken afspraken, en herhaalt het scenario zich. Uiteindelijk strandt dit wanneer de publieke weerstand tegen de overdrachten naar Griekenland te groot wordt.

Scenario 2: uit de euro

Het tweede scenario is dat Griekenland al dan niet gedwongen uit de euro stapt. Mogelijk moet het dan ook uit de Europese Unie stappen, omdat een uittreding uit de euro zich niet verhoudt met het Europese Verdrag, maar dat is voer voor juristen. De gevolgen zullen in ieder geval zijn: een grote kapitaalvlucht uit Griekenland, een instorting van de Griekse bankensector, een nieuwe munt (de “Nieuwe Drachme”) en een langdurig juridisch getouwtrek over de munt waarin de Griekse schulden moeten worden terugbetaald. In zoverre deze schulden uiteindelijk in Nieuwe Drachmen worden uitgedrukt, zal hun waarde in euro’s enorm gedaald zijn tegen de tijd dat ze moeten worden terugbetaald. In zoverre schulden in euro’s blijven uitgedrukt, zullen ze voor het grootste deel, zo niet helemaal, moeten worden afgeschreven omdat de Grieken ze niet kunnen of willen terugbetalen. Niet “willen” omdat ze weinig verplichting meer voelen jegens het buitenland en er op rekenen voorlopig toch niet naar de kapitaalmarkt te kunnen.

Naast dit alles zal Griekenland korte tijd een concurrentievoordeel hebben dat snel wordt opgegeten door hoge inflatie. Van de effecten van het concurrentievoordeel moet men zich geen grote voorstelling maken, want het Griekse exportpakket is erg beperkt. De hoge inflatie ontstaat doordat onder publieke druk de ingezette economische hervormingen en de sanering van de overheidsfinanciën worden stopgezet. Het land gaat op de oude voet verder, zakt in steeds diepere armoede weg en moet vrezen voor het voortbestaan van haar democratie. Ook geen prettig vooruitzicht voor de rest van Europa.

Scenario 3: binnen de euro, maar geldkraan dicht

Het derde, en waarschijnlijk meest gunstige scenario, is dat Griekenland, nadat Europa de geldkraan heeft dichtgedraaid, in de eurozone blijft, maar (noodgedwongen) stopt met het aflossen van zijn schulden en rentebetalingen. Dit laatste is niet zonder precedent, zij het dat het in het verleden vooral ontwikkelingslanden zijn geweest die gestopt zijn met het terugbetalen van hun schulden en rente. Het dichtdraaien van de geldkraan is een signaal van de andere landen dat probleemlanden die zich niet aan programma afspraken houden daar dan ook negatieve gevolgen van moeten ondervinden. De gevolgen van dit scenario zijn natuurlijk ook kostbaar voor de geldschietende landen en hun bankensector. Echter, het is in feite een verwezenlijking van wat we eigenlijk allemaal allang wel wisten. De schuldherstructurering eerder dit jaar heeft Griekenland ruwweg teruggeworpen naar het schuldniveau van het begin van de crisis, terwijl de economische omstandigheden alleen maar slechter zijn geworden. Dat alle nu nog uitstaande schulden zouden worden terugbetaald is een illusie. Met het dichtdraaien van de geldkraan stoppen verdere overdrachten naar Griekenland en zullen overheden en banken hun verliezen iets eerder moeten nemen. Deze laatste hebben de meeste verliezen natuurlijk al eerder genomen en zijn waarschijnlijk voorbereid op extra afschrijvingen.

Het gevolg van dit derde scenario voor Griekenland is dat het tekort in een klap enorm slinkt: omdat er geen rente meer wordt betaald, blijft alleen het primaire tekort nog over. Bovendien worden er geen schulden meer afgelost. Het overblijvende tekort zou dan grotendeels gedicht kunnen worden door het inkrimpen van de overheidsuitgaven, met name door het ontslaan van ambtenaren en het bezuinigen op defensie uitgaven die tot nog toe altijd ontzien zijn bij de bezuinigingen.

Schep geen precedent

Ten opzichte van het tweede scenario heeft dit scenario een aantal voordelen. Voor de crediteuren is er niet veel verschil, althans niet op de kortere termijn. In beide gevallen krijgen zij hun geld niet terug. Griekenland houdt echter betere perspectieven op toekomstige economische groei, omdat delen van het hervormingsprogramma onder druk van de Europese partners nog kunnen worden uitgevoerd, en het technische assistentie kan krijgen, bijvoorbeeld bij het verbeteren van de belastingadministratie en het privatiseren van staatsbedrijven. Een eventuele toekomstige groei kan op langere termijn dan alsnog tot gedeeltelijke terugbetaling van de schulden leiden. Hierover zouden nu al afspraken kunnen worden gemaakt.

Het belangrijkste voordeel ten opzichte van het tweede scenario is dat de eurozone intact blijft. Uittreding van één lid schept een precedent en betekent dat beleggers gaan speculeren op het uittreden van andere leden. De eerste kandidaat is waarschijnlijk Portugal en de volgende zal dan Spanje zijn, vanwege Spanje’s eigen problemen en de grote posities die Spaanse banken in Portugal hebben.

De gevolgen van de financiële chaos van een grexit voor de rest van Europa en de wereld zullen gigantisch zijn. Dit moet koste wat kost voorkomen worden. Lichtzinnige speculatie van politici over een vertrek van landen uit de eurozone is onverantwoord en lost niets op. Oplossingen moeten binnen de eurozone gevonden worden.