Heel Nederland moet bloeden voor deelbelang TNT-postbezorgers

Vrijdag is de dag

Vorige week debatteerde de vaste kamercommissie Economische Zaken, Landbouw en Innovatie met staatssecretaris Bleker en minister Kamp over de postmarkt. Politiek lijkt de discussie over de postmarkt te worden beperkt tot de vraag of de sociale partners nu wel of niet op 1 april een nieuw akkoord over ingroei naar arbeidsovereenkomsten hebben. Daarmee verliest de politiek belangrijke overwegingen uit het oog.

De postmarkt is sinds begin deze eeuw stapsgewijs vrijgegeven. Dat heeft grote voordelen gehad. Niet alleen daalde de prijs op concurrentiële marktsegmenten, ook ontstonden er verschillende servicekaders naast de tot dan toe gebruikelijke standaard van TNT. Daar hebben niet alleen de grootzakelijke postklanten van geprofiteerd, maar ook de Nederlandse burgers en bedrijven die minder voor hun tijdschriftabonnement en bancaire diensten betalen.

Beleid stapelt fout op fout

De overheid zag deze voordelen en besloot uiteindelijk de markt per 1 april 2009 geheel vrij te maken. Daarbij heeft de overheid een vijftal fouten gemaakt.

Ten eerste vergat de overheid in 2000 het toezicht op concurrentievervalsing te regelen. Daardoor kon de oud-monopolist vrijelijk zijn gang gaan om winsten van het monopoliedeel te gebruiken op het vrije deel van de markt.

Ten tweede heeft de liberalisering veel te lang geduurd, waardoor nieuwkomers geen serieuze positie konden opbouwen, en is ze te vaak uitgesteld, wat investeringen door nieuwkomers afremde.

In 2009 beging de overheid de derde fout door zich te bemoeien met de arbeidsvoorwaarden, terwijl de sociale partners zelf al tot afspraken waren gekomen. Sterker nog, de overheid zette de gemaakte afspraken over een flexibel ingroeipad van stukloonconstructies naar arbeidsovereenkomsten bruut opzij en zette daar vaste ingroeipercentages tegenover. Als die percentages niet gehaald zouden worden of als er geen cao zou zijn, dan werden nieuwe postbedrijven als Sandd en SelektMail verplicht om honderd procent met arbeidsovereenkomsten te werken. Dat dit het faillissement van de nieuwkomers zou betekenen, bleek politiek geen obstakel. Sinds de vakbonden in juni 2010 de cao opzegden, hangt deze eis van honderd procent arbeidsovereenkomsten als een zwaard van Damocles boven de postmarkt.

Ten vierde houdt het overheidsbeleid op geen enkele wijze rekening met de veranderende marktomstandigheden. De postmarkt is — ook los van de liberalisering — fors veranderd. Al midden jaren negentig is het sorteerproces geautomatiseerd, waardoor het takenpakket van werknemers en dus ook de benodigde kennis en opleiding om post te bezorgen, veranderde. Postbezorgen is een bijbaan geworden. Bovendien is sprake van steeds verdere digitalisering van de poststroom, waardoor het totale marktvolume fors krimpt. Vasthouden aan voltijdsbanen zet de postbedrijven op achterstand in de strijd om volume voor de postmarkt te behouden; het zal alleen maar leiden tot hogere bezorgkosten en dus tot versnelde digitalisering waardoor ook het aantal benodigde postbezorgers verder afkalft.

Ook houdt het overheidsbeleid geen rekening met de voorkeuren van postbezorgers zelf. Een deel van hen wil liever flexibiliteit in plaats van een vast arbeidscontract en een ander deel zal niet aan de bak komen bij vaste arbeidscontracten. Het gaat dan om duizenden laaggeschoolde en dikwijls moeilijk bemiddelbare werknemers van de nieuwe postbedrijven. Welke opties heeft de overheid voor hen in petto?

Kabinet helpt nieuwe postbedrijven om zeep

Het overheidsbeleid gericht op te snelle ingroei naar arbeidsovereenkomsten maakt het onmogelijk voor nieuwe postbedrijven om een volwassen plek op de postmarkt te verkrijgen. Dat is nadelig voor hun werknemers en hun klanten. Beide groepen spelen op dit moment in de politieke overwegingen geen rol van betekenis.

De overheid kiest voor het behartigen van een deelbelang boven een algemeen belang. Dat is politiek gezien gemakkelijk. De voordelen van een volledig geliberaliseerde en goed werkende postmarkt worden immers verspreid over vele actoren, terwijl de pijn neerkomt bij een kleine, goed identificeerbare groep TNT-postbezorgers.

In plaats van nieuwkomers op een geliberaliseerde markt overlevingskansen te bieden, houdt de overheid strikt vast aan de deadline van 1 april. Voor volgende week vrijdag moet er een nieuw akkoord liggen, anders valt het zwaard van Damocles. Dit zal er voor zorgen dat de nieuwe postbedrijven per direct van de markt verdwijnen. En dan zijn we weer terug bij af. TNT niet als wettelijk monopolist, maar — veel erger — als feitelijk monopolist zonder luizen in de pels om hem scherp te houden. De afnemer betaalt de rekening van dit falende overheidsbeleid.

Dit artikel is tevens geplaatst in het Financieele Dagblad van dinsdag 29 maart 2012.