Gemiste kans op actieve keus in orgaandonatie

Huidige systeem werkt niet

Uit gedragseconomisch onderzoek blijkt dat de meerderheid van de mensen bij tal van keuzes voor de standaard - de wie-zwijgt-stemt-toe-optie – gaat, wat die standaard ook is (Abadie en Gay, 2006). De sterke sturing die van de standaard uitgaat, maakt het een effectief instrument, maar dat sterk sturende effect is nu juist wat tegenstanders als bezwaar aanvoeren: wat als mensen op deze manier eigenlijk tegen hun zin donor worden? Dat is ook een van de redenen waarom dit systeem het bij de laatste discussie in het parlement niet haalde, en ook nu wijst de minister deze oplossing af.

Informatiecampagnes en zelfs een prachtig tv-programma hebben onvoldoende opgeleverd. Niet dat we gepassioneerd tegenstander zijn van het doneren van onze organen, maar we denken nu eenmaal niet graag over onze eigen dood na, stellen uit, laten het formulier liggen, raken het kwijt.

De Coördinatiegroep Orgaandonatie had de bezwaren van de minister kunnen zien aankomen en had, met de weerstand die er indertijd in het parlement was in gedachten, er goed aan gedaan om naar een compromis te zoeken. En die is er, met dank aan de gedragseconomie: het actieve kiezen. Uit empirisch onderzoek blijkt dat er een groot effect uitgaat van verplicht kiezen, of het nu gaat om kiezen om mee te doen aan een pensioenregeling, of om bloed te doneren (Kooreman en Prast, 2007; Stutzer, Goette, en Zehnder, 2006). Zo’n 25 procent van de mensen die anders niets zou doen, meldt zich alsnog aan als ze verplicht moeten kiezen door een kruisje bij ja of nee te zetten. Deze libertair-paternalistische oplossing (Thaler en Sunstein (2003)) is effectief en goedkoop: geen campagnes, geen gratis ziektekostenverzekeringen.

Maar hoe zouden we dit actieve kiezen in het geval van orgaandonatie kunnen afdwingen? Bijvoorbeeld door een extra vraag toe te voegen aan het formulier waarmee burgers aan het loket hun paspoort aanvragen: wilt u orgaandonor zijn ja/nee (omcirkelen wat van toepassing is). Mensen krijgen hun paspoort pas na inlevering van het volledig ingevulde formulier. Niemand hoeft donor te worden, vrijheid blijheid. Wie meer bedenktijd wil, vult voorlopig ‘nee’ in, en wie weet is dat bij een volgende paspoortverlenging een ‘ja’. Willen we de keus vaker laten maken, dan doen we hetzelfde kunstje bij het belastingformulier. Simpel, gratis, en wie een ethisch bezwaar ziet, die mag het zeggen.

Referenties:

Abadie, A. en S. Gay, 2006, The Impact of Presumed Consent Legislation on Cadaveric Organ Donation: A Cross-Country Study, Journal of Health Economics, 25, blz. 599-620.

Kooreman, P. en H. M. Prast, 2007, Policy implications of behavioural economics. Netspar Panel Paper, Tilburg: Netspar.

Stutzer, A., L. Goette, en M. Zehnder, 2006, Active Decisions and Pro-social Behavior: A Field Experiment on Blood Donation, IZA Discussion Paper #2064, Bonn.

Thaler, R.H. en C.R. Sunstein, 2003, Libertarian Paternalism, American Economic Review Papers and Proceedings, 93, blz. 175-179