Faillissement Griekenland haalt euro niet onderuit

Griekse schulden drukken zwaar

Het rommelt binnen het eurogebied. De nieuwe Griekse regering heeft enkele maanden geleden de begrotingscijfers voor 2009 moeten bijstellen en vervolgens een plan gepresenteerd voor de verbetering van zijn financiën dat door de financiële markten als volkomen ontoereikend werd beschouwd. Sindsdien zijn er twijfels of Griekenland de kosten over zijn staatsschuld zal kunnen betalen. Het gevolg is dat de premie voor het herverzekeren van de Griekse schuld omhoog is geschoten, terwijl de vergoeding die gevraagd wordt voor het aanhouden van de overheidsschuld naar rond de 7 procent is gestegen.

Monetaire unie blijft bijeen

Ook andere landen kampen met grote tekorten, zoals Ierland, Portugal en Spanje. Sommige collega’s concluderen uit deze gang van zaken dat het einde van de euro naderbij is. Wellicht is dit alleen maar “wishful thinking”, maar het klopt in ieder geval niet. De eurozone loopt geen gevaar. Weliswaar zijn monetaire unies in het verleden vaak gestrand, maar deze unies werden vaak unilateraal gevormd door het koppelen van de eigen munt van een land aan de munt van een ander, groot land, zoals de dollar.

1. Verdrag beschermt monetaire unie

In de eerste plaats wordt onze huidige monetaire unie beschermd door een Verdrag dat niet toelaat dat een land uit de unie stapt, noch dat andere landen een land eruit zetten omdat het zich misdraagt.

2. Kosten uittreding buitengewoon hoog

In de tweede plaats is onze monetaire unie gepaard gegaan met de invoering van een nieuwe gemeenschappelijke munt en een nieuwe centrale bank, de Europese Centrale bank (ECB). De kosten voor een land van het opnieuw invoeren van een eigen munt zijn buitengewoon hoog. Bovendien is de kans groot dat die munt zwak zal starten, als de reden van het vertrek uit de unie zou zijn dat de eisen voor begrotingsdiscipline te zwaar zijn. Dit zou het geval zijn voor Griekenland. De rente die Griekenland bij uittreding zou moeten betalen over zijn schuld zal aanzienlijk hoger dan nu zijn.

Is het denkbaar dat Duitsland uit de unie zou stappen en opnieuw de sterke DMark zou invoeren? Nee. De politieke consequenties zouden onoverzienbaar zijn. Duitsland heeft zich in de afgelopen decennia politiek sterk in Europa verankerd en zal dit niet zomaar op het spel zitten. Het verlaten van de eurozone zou de facto het einde van de euro betekenen en het hele Europese integratieproces terugdraaien.

3. Zonder euro minder handelsvoordelen

In de derde plaats is de handel binnen Europa de afgelopen decennia explosief gegroeid. Het opgeven van de euro zou ook deze handelstoename voor een groot deel terugdraaien en hoge welvaartskosten met zich meebrengen.

Problemen Griekenland niet uniek

Dit alles betekent natuurlijk niet dat er niets aan de hand is. Men moet echter een en ander in perspectief zien. De eurozone kan een Grieks “faillissement”, wat feitelijk erop neer komt dat Griekenland de rente over zijn staatsschuld niet kan betalen en zijn schuld niet kan vernieuwen, zonder veel problemen verdragen. De Griekse economie is slechts enkele procenten van de euro economie en een faillissement zal betekenen dat de Griekse schuld geherstructureerd zal worden, zoals dat in het verleden wel vaker het geval is geweest – denk aan Mexico, Rusland en andere landen. Vergelijk het ook met de V.S. waar de betalingsproblemen van een staat ook niet tot de verdwijning van de dollar zullen leiden.

Voorkomen dat Griekenland andere landen meesleurt

Het gevaar is natuurlijk dat als Griekenland valt, de financiële markten op zoek zullen gaan naar nieuwe prooien, met als eerste kandidaat waarschijnlijk Portugal. Zover zullen de andere landen het echter niet laten komen. Als ze moeten kiezen tussen totale chaos op de financiële markten en een land te hulp schieten, dan zullen ze het laatste doen. Weliswaar verbiedt het Verdrag van de Europese Unie dat een land financiële bijstand krijgt van andere landen of van de ECB, het Verdrag is ook weer niet zo eenduidig dat dit helemaal uitgesloten wordt. Financiële assistentie in geval van uitzonderlijke omstandigheden is wel degelijk mogelijk (Artikel 100, lid 2).

Helaas geen IMF

Er wordt nu heimelijk gesproken over bilaterale leningen tussen andere landen van de EU en Griekenland. In dit opzicht is het overigens spijtig dat Griekenland niet gedwongen wordt zich tot het IMF te wenden. In de eerste plaats stelt het IMF strenge eisen aan de kredieten dat het vertrekt. Om de Griekse financiën structureel op orde te krijgen is het absoluut noodzakelijk dat de Griekse regering hard ingrijpt zowel aan de inkomstenkant als aan de uitgavenkant van de overheidsfinanciën, terwijl het bovendien hervormingen in productmarkten en de arbeidsmarkt doorvoert.

Wat er van de pasgeleden gepresenteerde ambitieuze Griekse plannen terecht komt onder het toezicht van de Europese Commissie en de Europese ministers van de Financiën (ECOFIN) moeten we nog maar afwachten. De Commissie heeft gevraagd om een verdere gedetailleerde uitwerking van de plannen, waarmee de haalbaarheid ook duidelijker wordt. De doelstelling om het tekort in 2013 naar 2 procent van het BBP terug te brengen lijkt in ieder geval onrealistisch. De andere reden om de voorkeur aan een oplossing via het IMF te geven, is dat de andere Europese landen geen kunstgrepen hoeven door te voeren om het Verdrag naar hun eigen wensen te interpreten. Dit ondermijnt namelijk de toekomstige geloofwaardigheid van de Europese begrotingsregels die toch al een flinke vertrouwensdeuk hebben opgelopen.

Te herwinnen vertrouwen

Samenvattend kunnen we concluderen dat het voortbestaan van de euro geen gevaar loopt, al heeft de hele gang van zaken rond Griekenland het vertrouwen in de Europese begrotingsregels verder aangetast. De Commissie en de ECOFIN kunnen de komende maanden echter veel van dat verdwenen vertrouwen terugwinnen door Griekenland te dwingen zich aan haar plannen voor het terugdringen van haar tekort te houden.