Eis beloningstransparantie bij alle financiële producten

Van gebrek aan vertrouwen naar faillissement

DSB is failliet verklaard. Dat is het gevolg van een dominospel dat begon met een stevig gedragsprobleem, dat via een vertrouwenscrisis in een structuurcrisis eindigde. Het gedragsprobleem bestond al langer. DSB heeft willens en wetens consumenten te dure en onnodige producten aangesmeerd. Door alle ophef over met name de hoge provisies op koopsompolissen en door de slechte relatie van DSB en de toezichthouder ontstond sluipenderwijs ook een vertrouwenscrisis. Op de avond van 1 oktober 2009, de avond na de immorele oproep van de heer Lakeman aan DSB klanten om snel hun geld weg te halen en de bank in de afgrond te duwen, berichtte DNB nog dat er geen liquiditeits- of solvabiliteitsprobleem was. Op dat moment was er dus nog geen structuurcrisis. Die ontstond in de dagen daarop en resulteerde in het faillissement op 15 oktober. Hoe snel kan het gaan.

Woekerpolis is standaard

Intussen komt allerlei nieuwe informatie boven. Zo werd afgelopen maandag duidelijk dat DSB zeker niet uniek is; het is eerder regel dan uitzondering in de sector. Bij consumptief krediet liggen de betaalde provisies voor de koopsommen rond de 80 procent en bij hypothecair krediet is de gemiddelde koopsom wat lager en is daarom een wat lager, maar nog altijd erg hoog, provisiepercentage gebruikelijk (gemiddeld 42 procent met uitschieters tot 71 procent).

Informatie over brede woekerpraktijken te lang onder de pet

Deze gegevens komen uit een als vertrouwelijk aangemerkte brief van de AFM die al op 8 juni 2009 naar het ministerie van Financiën is gestuurd en op 16 juni naar de Tweede Kamer is doorgestuurd. Het is – gegeven de toen al bestaande ophef over DSB – verbazingwekkend dat de AFM zulke conclusies niet meteen publiceert. Juist omdat het wat deze koopsompolissen betreft kennelijk een sectorbrede gedraging is, dient de consument direct op de hoogte te zijn. Ook het ministerie en de leden van de Tweede Kamer hadden een krachtig signaal aan consumenten moeten afgeven. Wellicht dat de toen reeds ingezette vertrouwenscrisis rond DSB met deze signalen een ander verloop had kunnen krijgen.

Wetgeving in de maak

De consument is wat koopsompolissen nu niet beschermd door verplichte transparantie over beloningen die tussenpersonen opsteken. De sinds dit jaar bestaande wettelijke eisen ten aanzien van beloningstransparantie gelden alleen voor complexe producten en hypotheken. Per 1 januari 2010 zullen de betalingbeschermers (de koopsompolissen) naar alle waarschijnlijkheid (als de wetgeving er op tijd door is) ook onder de beloningstransparantie vallen.

Consument nog niet goed beschermd

Er is echter een hele grote maar: dat geldt alleen als die betalingsbeschermers zijn gekoppeld aan het gelijktijdig verstrekken van een hypothecair of consumptief krediet (dan vormt het geheel een complex of hypothecair product). Als de betalingsbeschermer later wordt verkocht, hoeft dat niet. Het zijn nu net deze mazen in de wet die creatieve en kwaadwillende mensen de ruimte geeft om consumenten voor te liegen. De wetgever moet per direct de eis opleggen dat de provisies voor alle financiële producten – schade, zorg of complex – transparant zijn. Alles onder hetzelfde beloningstransparantie regime, van autoverzekering, zorgverzekering tot koopsompolis. Een consument heeft voor al deze via de tussenpersoon aangeschaft producten het recht om te weten welk deel van de door hem betaalde premie naar de tussenpersoon gaat.

Een andere wijziging die meer dan het overwegen waard is, is het verbreden van de transparantieverplichtingen naar het zakelijk segment. Veel MKB-ers weten net als consumenten niet goed wat ze kopen. Door beloningstransparantie verplicht te stellen voor alle financiële producten, wordt voorkomen dat de toezichthouder achter de feiten aan blijft lopen en steeds achteraf gaten in bestaande wetgeving moet dichten. Door innovatie loopt de markt nu eenmaal altijd voorop op het toezicht.

Stop met tussenpersoon die werkt op provisiebasis

Ook de consument heeft een taak. Hij moet stoppen met het betalen van provisie aan zijn tussenpersoon. In plaats daarvan moet hij apart voor advies gaan betalen, gewoon op basis van uurtje factuurtje of een abonnement. Alleen dan weet hij zeker dat alle inleg ook daadwerkelijk in de polis terecht komt en dat er achteraf geen nare verrassingen zijn.