De carrousel van betaald voetbal trainers in Nederland, Engeland en Duitsland

Balans na sluiting transfermarkt

In het betaalde voetbal is de tweede helft van de competitie op het hoogste niveau al weer een tijdje aan de gang. Nu de transfermarkt al weer enige weken is gesloten wordt het tijd om de balans op te maken. We doen dit voor de Nederlandse Eredivisie, de Engelse Premier League en de Duitse 1. Bundesliga. Vanaf 2 februari is het clubs in de genoemde landen niet meer toegestaan om spelers te kopen, met uitzondering van het aantrekken van spelers zonder contract. Wel kunnen zij overwegen hun trainer-coach aan de kant te zetten. Een besluit om de trainer-coach de laan uit te sturen is vaak het gevolg van sportieve resultaten die achterblijven bij de verwachtingen (Van Ours en Van Tuijl, 2014 en 2016). In deze bijdrage inventariseren we de stappen die Nederlandse, Engelse en Duitse clubs tot dusver hebben ondernomen. 

Meting prestaties

Het meten van resultaten is simpel. In een competitiewedstrijd is een overwinning goed voor drie punten, terwijl een gelijkspel maar één punt oplevert en een nederlaag helemaal niets. We gebruiken noteringen van bookmakers voor het bepalen van de verwachtingen (zie Van Ours en Van Tuijl, 2016). De noteringen die bookmakers vóór elke wedstrijd bepalen vormen het uitgangspunt. Als voorbeeld nemen we de thuiswedstrijd van Manchester United tegen Southampton, op 23 januari 2016. Bij bookmaker William Hill waren de noteringen: 1,91 bij winst van de ‘Mancunians’, tegenover 3,20 bij een gelijk spel en 4,50 voor een overwinning van de ploeg van de gebroeders Koeman. Uit deze noteringen resulteert een kans van 49,5 procent op een overwinning van de ploeg van Louis van Gaal, van 29,5 procent op een gelijkspel en van 21 procent op een zege van het team van Ronald en Erwin Koeman. Het verwachte aantal punten is voor de ‘Reds’ uit Manchester gelijk aan 1,78 tegenover 0,93 voor Southampton. De ‘Mancunians’ verloren deze thuiswedstrijd met 1–0. Daarmee is de verrassing dus -1,78 punt voor Manchester United, tegenover +2,07 punt voor Southampton. De gecumuleerde verrassing in een seizoen is simpelweg de optelsom van deze niet-geanticipeerde puntenwinst over alle tot dan toe gespeelde wedstrijden.

Nederlandse eredivisie

Tabel 1 geeft een overzicht van de gecumuleerde verrassingen voor clubs in de Nederlandse eredivisie op 22 februari 2016 (zie Van Ours en Van Tuijl (2015) voor een overzicht aan het begin van het seizoen).

Tabel 1. Prestaties Eredivisie

 
In Tabel 1 valt een aantal zaken op. Op de eerste plaats treffen we Frank de Boer aan, die met West-Friese nuchterheid Ajax al met al nog redelijk op koers weet te houden, ondanks al het bestuurlijke tumult. De tweede positie is voor Phillip Cocu; zijn ploeg (PSV) is ook nationaal op stoom gekomen. Na hen volgt John van den Brom; zijn team (AZ) is vooralsnog de revelatie van de tweede helft van dit seizoen. De twee ontslagen in de eerste seizoenshelft hebben ongeveer hetzelfde resultaat gehad. FC Twente ontsloeg Alfred Schreuder eind augustus. Sindsdien is het per saldo beter gegaan in Enschede. De gecumuleerde verrassing ten tijde van het ontslag van Schreuder was -4,8 punten, maar deze is intussen gestegen tot -3,1 punten.

Het opstappen van Dwight Lodeweges en het aantreden van good old Foppe de Haan hebben SC Heerenveen in een rustiger vaarwater gebracht. Ten tijde van het opstappen van Lodeweges bedroeg de gecumuleerde verrassing -5,0 punten, ondertussen is deze gestegen naar -2,3. De Graafschap heeft volgens veel experts een uiterst matige selectie voor eredivisiebegrippen, dus een ontslag van Jan Vreman zou waarschijnlijk weinig zoden aan de dijk zetten. Desalniettemin heeft de Graafschap ruim 7 punten minder behaald dan mocht worden verwacht. Bij SC Cambuur werd medio november assistent-trainer Sandor van der Heide op straat gezet, een nogal opvallende maatregel. Ook daarna bleven de prestaties in Leeuwarden nog het meest achter bij de verwachtingen. Het is dus weinig verrassend dat Henk de Jong op 9 februari zelf maar besloot om op te stappen. Sindsdien gaat het niet echt beter. Vitesse lijkt het vertrek van Peter Bosz en het aantreden van Rob Maas voorlopig maar moeilijk te verteren.

Na de winterstop overtreft AZ (John van den Brom) de verwachtingen het meest, gevolgd door het sterk opkrabbelende FC Twente (René Hake) en PSV (Phillip Cocu). Het zeer sterke verval van Feyenoord, de slechtst presterende ploeg sinds de winterpauze, doet denken aan de crises, zoals die de Kuipbewoners sinds het voorjaar van 1977 wel vaker hebben getroffen. In de halve finale van de KNVB-beker op 3 maart aanstaande treffen uitgerekend AZ en Feyenoord elkaar.

Engelse Premier League

Tabel 2 bevat de gecumuleerde verrassingen voor clubs in de Engelse Premier League op 22 februari 2016. Opvallend aan de top-drie van de Premier League is dat Claudio Ranieri (Leicester City), Slaven Bilic (West Ham United) en Mauricio Pochettino (Tottenham Hotspur) niet afkomstig zijn van de Britse eilanden. De eerste Britse manager vinden we in Tabel 2 pas op de vijfde plaats, namelijk Mark Hughes van Stoke City.

Tabel 2. Prestaties Premier League

 
Een kwart van de twintig clubs op het hoogste Engelse niveau wisselde tot nu toe reeds van manager. Dick Advocaat vertrok begin oktober 2015 bij Sunderland. Sindsdien vergaat het de club beter, onder leiding van Sam Allardyce. Tegelijkertijd ontsloeg Liverpool manager Brendan Rodgers. Onder leiding van Jürgen Klopp wisselen pieken en dalen elkaar af. Op het moment dat Rodgers werd ontslagen bedroeg de gecumuleerde verrassing -1,1 punt. Ondertussen is deze gedaald naar -5,0 punt. Eind oktober zette Aston Villa manager Tim Sherwood aan de dijk. Zijn opvolger, de Fransman Rémi Garde, is er niet in geslaagd deze Traditionsverein te verlossen van de positie van rodelantaarndrager. Integendeel, toen Sherwood werd ontslagen bedroeg de gecumuleerde verrassing -6,8 punten. Ondertussen is deze gedaald naar -10,7 punten. Ook het ontslag van Gary Monk bij Swansea City is op korte termijn geen succes gebleken. Interim-manager Alan Curtis heeft het team niet echt op de rails gekregen. De nieuwe boss, de Italiaan Francesco Guidolin, is aan een flinke klus begonnen. Voor Guus Hiddink, opvolger van de bij Chelsea ontslagen José Mourinho, zijn de voortekenen niet ongunstig. Hiddink is met de club uit Londen nog steeds ongeslagen in de League en in de FA Cup, maar Chelsea wint nog te weinig wedstrijden. Overigens gaat het niet alle Nederlandse managers in de Premier League voor de wind: Advocaat vertrok al snel bij Sunderland, terwijl Louis van Gaal (Manchester United) de hooggespannen verwachtingen niet waar weten te maken. Met de gebroeders Koeman (Southampton) gaat het de laatste tijd wel crescendo.

Duitse 1. Bundesliga

Tabel 3 presenteert de gecumuleerde verrassingen voor clubs in de Duitse 1. Bundesliga op 22 februari 2016. Tot dusver wisselden vier clubs in de Duitse 1. Bundesliga van trainer-coach. Lucien Favre stapte op bij Borussia Mönchengladbach, dat hij een seizoen eerder nog naar de derde plaats had geleid. Onder zijn opvolger, André Schubert, vonden de Borussen hun oude vorm weer enigszins, nadat ze de eerste vijf wedstrijden hadden verloren. Op het moment dat Favre vertrok bedroeg de gecumuleerde verrassing -7,4 punt. Ondertussen is deze opgelopen tot +2,6 punten. Na het ontslag van Markus Gisdol stelde Hoffenheim de Nederlander Huub Stevens aan. In de beide voorafgaande seizoenen wist hij VfB Stuttgart voor de 1. Bundesliga te behouden. Op 10 februari dwongen gezondheidsredenen Stevens echter om zijn functie neer te leggen. De wegen van Alexander Zorniger en VfB Stuttgart scheidden zich in november. Sindsdien presteert VfB Stuttgart onder Jürgen Kramny boven verwachting goed.

Tabel 3. Prestaties 1. Bundesliga

 
Michael Frontzeck stapte na de eerste seizoenshelft op als trainer-coach van Hannover ’96. Vooralsnog zijn de prestaties onder de ervaren Thomas Schaaf alleen maar slechter. Conclusies In het algemeen heeft het ontslaan van een voetbaltrainer weinig zin (Van Ours en Van Tuijl, 2014). Dit lijkt ook weer het geval te zijn in het huidige voetbalseizoen in Nederland, Engeland en Duitsland. Van sommige coach-wisselingen is het nog te vroeg om het effect vast te kunnen stellen. Het aantreden van ouderdomsdeken Foppe de Haan bij SC Heerenveen lijkt een gunstig effect op de teamprestaties te hebben. Vooral René Hake heeft met FC Twente de laatste weken de wind in de zeilen. Of een coach wordt ontslagen hangt ook af van de clubcultuur. Sommige clubs ontslaan vrijwel nooit een coach, andere clubs doen dat regelmatig. De coach die het meest in de publiciteit komt vanwege vaak tegenvallende resultaten en veelal matig spel is Louis van Gaal. Uit Tabel 2 blijkt dat Manchester United het inderdaad slechter doet dan de waarschijnlijk ook veel te hooggespannen verwachtingen. Een spoedig vertrek van Van Gaal ligt niet voor de hand, tenzij zich nieuwe teleurstellingen voordoen. Daarbij willen we tot slot wel aantekenen dat weinig zaken vluchtiger zijn dan prestaties van voetbalteams en de gevolgen daarvan voor de betrokken coaches.

Referenties

Jan van Ours, Martin van Tuijl, “Het ontslaan van een voetbaltrainer is vrij zinloos”, Me Judice, 29 september 2014.

Jan van Ours, Martin van Tuijl, “Verwachtingen en resultaten in de nationale voetbalcompetitie”, Me Judice, 15 september 2015.

Jan van Ours, Martin van Tuijl (2016). In-Season Head-Coach Dismissals and the Performance of Professional Football Teams, Economic Inquiry, 54 (1), 591-604.