Consument financiële producten gediend met heldere aansprakelijkheid dienstverleners

Lappendeken van goedbedoelde regels

Consumenten begrijpen weinig van levensverzekeringen, beleggingspolissen en hypotheken. Daarom behoeven ze bescherming, daar is ook de overheid van doordrongen. Maar de bescherming is vastgelegd in een lappendeken van regelgeving: de Wet op het Financieel Toezicht (Wft), het Besluit Gedragstoezicht Financiële ondernemingen, de Gedragscode Hypothecaire Financiering en leidraden van de AFM. De regelgeving is complex, kent overlappingen maar ook witte vlekken, en interne tegenstrijdigheden.

Marktpartijen zijn niet in staat of bereid om de geest van de wet te doorgronden en sturen daarom op de letter. De Wft is een goudmijn voor compliance-adviseurs. Dat leidt niet tot een markt waar het belang van de klant als vanzelf vooropstaat.

Dat de regelgeving tekortschiet is voor een belangrijk deel terug te voeren op symptoombestrijding. Het ontmoedigen van grote, moeilijk door consumenten in te schatten risico's, en het waarborgen dat er geen producten verkocht worden waar excessieve kosten aan verbonden zijn, dient bij de bron te gebeuren. Nu grijpt de meeste regelgeving verder in de keten aan, bij de informatie-uitwisseling tussen intermediairs en hun klanten, bijvoorbeeld in de vorm van een financiële bijsluiter. Die boodschap komt meestal niet goed over.

Lessen van Ronald Coase

Effectieve regelgeving grijpt aan bij de oorzaak van de problemen. Hier is dat in de eerste plaats informatieongelijkheid. De bestaande regulering lost dat probleem niet op. Nobelprijswinnaar Ronald Coase formuleerde in 1960 de voorwaarden waaronder markten het zonder door de overheid geregelde consumentenbescherming kunnen stellen. Die voorwaarden staan bekend als het Coase theorema.

Voorwaarde één is dat eigendomsrechten zijn gedefinieerd en vastgelegd: wat zijn de kosten en baten die voortvloeien uit transacties en wie moet die betalen c.q. ontvangen? Voorwaarde twee is de afwezigheid van transactiekosten bij het sluiten van contracten. Voorwaarde drie, een beperkt aantal partijen in transacties, hangt samen met de eerste twee. Als aan het Coase theorema voldaan is, komt de markt tot transacties waar alle partijen beter van worden, ook consumenten.

Als aansprakelijkheid goed is geregeld, komt belang van klant centraal te staan

De overheid zou zich bij (complexe) financiële producten dus moeten richten op het bevorderen van volledige en kosteloze contracten. Concreet betekent dat het toewijzen van de aansprakelijkheid van aanbieders en bemiddelaars. Verzekeringspolissen en bijbehorende contracten dienen verplicht te worden voorzien worden van schadeclausules. Generiek, want als het per contract geregeld wordt, rijzen de transactiekosten de pan uit. Banken en verzekeraars die te risicovolle producten aanbieden, of klanten benadelen door fouten te maken in hun administratieve processen, moeten daarvoor aansprakelijk gesteld kunnen worden, net als bemiddelaars die niet passende polissen en hypotheken adviseren of verkopen.

Als de aansprakelijkheid goed is geregeld, hebben aanbieders en bemiddelaars voldoende prikkels om het belang van de klant centraal te stellen. Het wettelijk kader om de aansprakelijkheid te regelen is er. Op grond van de normale civielrechtelijke zorgplicht, vastgelegd in het Burgerlijk Wetboek, kunnen consumenten herstel van schade vorderen bij leveranciers die toerekenbaar tekortschieten. Ook de Wft schrijft zorgplicht voor, over de hele looptijd van producten. Nu nog de aansprakelijkheid vastleggen. Coase leerde ons 50 jaar geleden al dat voor consumentenbescherming dan geen lappendekens van regulering nodig zijn.

* Dit artikel is eerder verschenen in het Financieele Dagblad van 12 maart.

Referentie:

Coase, Ronald H. (1960). "The Problem of Social Cost". Journal of Law and Economics 3 (1): 1–44.: Steven Depolo, Flickr

Dit artikel kan worden overgenomen met bronvermelding. Toezending van bewijsexemplaren wordt op prijs gesteld. © Me Judice