Amarantis, Vestia, de banken: waar is de accountant?

Amarantis

Het pas verschenen rapport over de bestuursproblemen van de scholengroep Amarantis laat opvallende verschillen zien tussen wat de huisaccountant Deloitte aanmerkt als winst, reserves en eigen vermogen en wat Ernst & Young tijdens de uitvoering van een speciale opdracht aanmerkte als winst, reserves en eigen vermogen. De verschillen liepen in de miljoenen. De bespreking van de rol van de accountant in NRC Handelsblad op 4 december jl, laat weinig ruimte voor twijfel: “De affaire toont hoeveel ruimte de regels laten voor slappe controles. Uit angst de klant te verliezen zijn accountants ook te weinig kritisch.”  Op 14 December jl. concludeerde dezelfde krant in zijn commentaar: “De samenleving rekent op een straffe controleur en waar nodig een luidruchtige klokkenluider.”

Gebonden handen accountant

Het is de vraag of de accountant wel de klok kan luiden. Dit zijn de spelregels. De wetgever geeft de accountant de opdracht om te controleren of de jaarrekening in overeenstemming is met de regels. Het management van de gecontroleerde instantie stelt toepassing van een stelsel van waardering voor. Het is aan de accountant om vast te stellen of het voorgestelde waarderingsstelsel overeenstemt met de desbetreffende wet- en regelgeving. Tevens maakt de accountant het management erop attent welke informatiewaarde het gekozen waarderingsstelsel oplevert voor de gebruiker van de informatie. Het management mag dit advies negeren. Vervolgens controleert de accountant of de jaarrekening conform het afgesproken stelsel werd opgesteld. Voor zover dan de regels zijn overschreden, dient aanpassing door te worden gevoerd. Voor zover alsnog blijkt dat de gebruiker mogelijk op het verkeerde been wordt gezet door de verstrekte informatie, moet de accountant deze vaststelling in een ‘management letter’ samen met andere opmerkingen aanhangig maken bij het bestuur en de Raad van Toezicht. De accountant kan hiermee niet naar buiten gaan, ook niet als het bestuur of de raad van toezicht de inhoud van de brief negeert. Uit het rapport van Ernst & Young blijkt dat Deloitte over de onderzochte jaren steeds stevige opmerkingen heeft gemaakt in zijn management letters. Deze opmerkingen werden echter in de wind geslagen. We weten niet hoe de discussie zich verder heeft afgespeeld. Tot we hier meer inzicht in hebben moeten we de kritiek op de accountant luwen. Dat neemt niet weg dat de accountant wellicht steviger in de richting van het bestuur had mogen optreden. We weten niet of en in hoeverre dit is gebeurd.

Andere spelregels?

Indien we het er Nederland hartgrondig mee oneens zijn dat het bestuur/raad van toezicht het waarderingsstelsel kiest en de accountant alleen maar controleert en aan bestuur en Raad van Toezicht rapporteert, dan moeten we het anders regelen. De accountant zou dan nadrukkelijk de opdracht moeten krijgen naar buiten te gaan met kritiek die hij eventueel heeft op de keuzes die het door hem gecontroleerde bedrijf maakt. Dat wil zeggen, als de inhoud van een management letter wordt genegeerd, zou de accountant hiermee naar buiten moeten treden. Met de beschuldigende vinger naar de accountant wijzen is weinig productief als hij niet in de openbaarheid mag treden. Anders gesteld, zolang we zijn handen binden moeten we kritisch kijken naar de maker van regels en niet de uitvoerder van regels.