Stijging verkoop mannenondergoed voorspelt einde recessie

Zoeken naar tekenen van herstel

De meest dringende vraag van het moment is wanneer de recessie zal eindigen. Hiervoor wordt voornamelijk gekeken naar de zogenoemde macro-economische Leading Indicators, zoals die bijvoorbeeld gepubliceerd worden door de Amerikaanse Conference Board en de OESO. Deze indicatoren moeten vroegtijdige signalen geven van omslagpunten in de economische activiteit. De Leading Indicators van de Conference Board over 1959-2004 wijzen bij pieken in de economische activiteit ruim zeven maanden vooruit op wat komen gaat in de industriële productie, bij dalen is dat slechts 3,5 maanden.

De voorspelkracht van de Leading Indicators is niet groot. Daarom verkeren we ook nu in veel onzekerheid over wanneer de recessie voorbij zal zijn. Aanvullend op deze indicatoren kunnen we kijken naar meer sectorspecifieke micro-economische maatstaven. Zij kunnen mede voedsel bieden voor het idee van groene scheuten (“green shoots”) die op basis van allerlei indicatoren het herstel van de economie aankondigen.

Mannenondergoed

Recessies hebben gevolgen voor alle categorieën producten, maar met mannenondergoed is iets bijzonders aan de hand. Alan Greenspan, de voormalige voorzitter van het Federal Reserve System, keek naar de verkoopcijfers van mannenondergoed ofwel naar de Men’s Underwear Index of de Manty Index zoals deze genoemd is om daaraan conclusies te ontlenen omtrent de conjuncturele vooruitzichten. Omdat bijna niemand ondergoed ziet, zullen mannen geen ondergoed meer kopen als er bezuinigd moet worden. Mannen dragen dan ondergoed totdat het totaal versleten is. Hij vertelde dat in het National Public Radio programma van Robert Krulwich in januari 2008. Als mannen hun ondergoed niet vervangen is dat volgens Greenspan “almost always a prescient forward impression that there comes trouble”. Zodra de economie weer aantrekt neemt de opgekropte vraag naar mannenondergoed weer snel toe. Het tijdschrift The New York Fashion van 24 augustus 2009 rapporteert dat de verkoop van mannenondergoed in het eerste halfjaar van 2009 gestegen is met 4,7 procent. Als Greenspan's Manty Index correct is zou op grond hiervan het einde van de recessie in zicht zijn.

De verkoop van vrouwenlingerie wordt als een minder betrouwbare economische barometer beschouwd omdat vrouwen tijdens recessies minder hun kledinguitgaven beperken dan mannen.

Korte rokjes

De Hemline Index is een theorie die in 1926 door econoom George Taylor is gepresenteerd. De hemline is de onderste zoom van een vrouwenrok of jurk gemeten vanaf de grond. Dalende hemlines, dus langere vrouwenjurken, geven een inkrimpende economie aan terwijl blote knieën die zichtbaar worden vanwege stijgende hemlines een bloeiende economie karakteriseren. Hoe korter de rok hoe sterker de economie. De korte rokken van de 20er en 60er jaren zijn inderdaad gecorreleerd met conjunctureel optimisme, terwijl de laagconjunctuur van de jaren dertig en veertig de vrouwen nostalgisch en conservatief maakte zodat de jurken langer werden. Met de entree van de 21e eeuw werden de markten optimistisch met de hemlines in hun kielzog. Maar sinds 2008 heerst er onzekerheid met de sobere midi’s en langere bohemian-stijl rokken op de catwalks als getuigen.

Oorzaak en gevolg

Een groot bezwaar tegen de hemline theorie is dat deze gevangen schijn te zijn in een oorzaak-gevolg debat en om die reden is de Hemline theorie niet erg betrouwbaar of valide. De vraag is: wat komt eerst, extra zicht op het vrouwenbeen of hogere aandelenkoersen vanwege een opbloeiende economie? Een kritisch punt is ook dat de mode de economische ontwikkeling niet goed voorspelt vanwege de tijd die voor ontwerpen nodig is voordat deze op de catwalks te zien zijn. Ondanks haar onvoorzichtige profetische voorspellingen behoort de hemline theorie eerder thuis in de categorie van wishful thinking dan van serieuze marktanalyse. Wat modieus is, varieert aanzienlijk in de loop van de jaren en hangt van een groot aantal factoren af, zoals de leeftijd van de draagster, de gelegenheid waarvoor de kleding gedragen wordt en de individuele keuze.

Lippenstift

Als barometer van de consumenten mind-set presenteert het cosmeticabedrijf Estée Lauder de Lipstick Index. Tijdens recessies kopen vrouwen in tegenstelling tot wat men zou verwachten zelfs meer lippenstiften aangezien het een betaalbare kleine uitgave is en vrouwen willen zich dergelijke kleine uitspattingen blijven veroorloven ongeacht de conjunctuur. Aanhangers van de lipstick theorie brengen het verschijnsel terug tot de jaren van de depressie, toen de cosmetische omzet desondanks met 25 procent toenam. Ook de werkgelegenheid in de cosmetica bleef stijgen zelfs toen de totale werkgelegenheid daalde. Een en ander suggereert dat de vraag naar cosmetica stijgt als het consumenten vertrouwen laag is. Dit was zo tijdens de recessies van 1990 en 2001, maar het geldt niet voor de huidige recessie, want de verkoop van lipstick daalde in het afgelopen jaar met 8 procent.

Een probleem is dat betrouwbare cijfers over de verkoop van lipstick moeilijk te vinden zijn en de meeste aanhangers van de lipsticktheorie kunnen alleen verwijzen naar enkele, op zich zelf staande verhalen. Niet alleen stijgt de lipstickomzet in tijden van voorspoed, maar ook groeit deze in tijden van economische neergang. Lipstick verkopen gaan op en neer onafhankelijk van wat er in de economie gaande is; er is geen duidelijk verband.

Can I return this article?

De hoeveelheid artikelen die consumenten terugbrengen naar de warenhuizen kan wellicht een uitspraak opleveren omtrent de conjuncturele vooruitzichten. Het gaat over de Can I return this article? Indicator. Tijdens recessies in het algemeen en met name sinds oktober 2008 stijgen retourzendingen van dure artikelen, zoals modieuze kleding en schoenen, en geavanceerde elektronica. Momenteel nemen de retourzendingen nog niet af en dat geeft aan dat het consumentenvertrouwen volgens deze index nog niet hersteld is.

Verpakkingen

De Verpakkingsindicator wordt ook wel als signaal gebruikt omdat het de gezondheid van de productie- en distributiesector weerspiegelt. Ongeveer alles wat gekocht wordt, bevindt zich enige tijd in een kartonnen doos. De papier- en kartonfabrieken vragen minder gerecycled materiaal als er minder behoefte is aan verpakkingen. Als de economie het goed doet en de consumentenvraag hoog is, doet de kartonindustrie het ook goed. In april 2009 vertoonde de vraag naar golfkarton voor het verzenden van goederen voor het eerst sinds september 2008 een stijging.

Knappe serveersters

De traditionele economische theorie stelt dat de werkgelegenheid een vertraagde indicator is voor economisch herstel. Echter de Hot Waitress Index is mogelijk een samenvallende of zelfs een leidende indicator voor economisch herstel, omdat aantrekkelijke mensen vaak als eersten beter betaalde banen vinden als de economie weer opbloeit. De Hot Waitress Index is onlangs ontwikkeld door de New York tijdschriftschrijver Hugo Lindgren: hoe aantrekkelijker de serveerster, des te zwakker is de economie. Die serveersters moeten ervoor zorgen dat er meer klanten in de zaak komen. Lege tafels in restaurants zijn toe te schrijven aan minder genetisch begaafde bedienden (van beide seksen). Met andere woorden, als klanten bediend worden door vrouwelijk schoon is dat slecht nieuws voor de economische situatie. Als de hot waitress niet meer tot het bedienend personeel behoort, is dat goed nieuws.

Hoogopgeleide taxichauffeurs

Interessant is dat New York een aantal andere economische indicatoren heeft die vaak gebaseerd zijn op de mate waarin mensen gedwarsboomd worden door een gebrek aan mogelijkheden om zich te ontwikkelen. Een traditionele indicator is de Overeducated Cabbie Index, of de Quality of Street Musicians. Er is de Speed at Which Contractors Return Calls Index: als dit gebeurt binnen 24 uur is er een recessie; als een aannemer telefoneert zonder dat daar een reden voor is, is er sprake van een depressie. Ook de Haircut Index die op basis van kort geknipt haar een recessie signaleert heeft enige bekendheid gekregen. Het afsprakenboek van kappers vertoont op dit ogenblik nog veel hiaten. Verder is er de Baked Bean Index: tijdens recessies neemt de omzet van gebakken bonen toe.

Depressie sandwiches

Als teken van de fragiele consumententoestand wordt ook wel gekeken naar doktersrecepten van antidepressiva en slaaptabletten. De omzet in wasserettes zou een signaalfunctie kunnen hebben, omdat mensen die hun was de deur uitdoen een enigszins luxueus gedrag vertonen. De omzet van donuts en hotdogs krijgt ook analytische aandacht. De verkoop van beide producten stijgt als consumenten op zoek zijn naar goedkope voedingsmiddelen. Tijdens een eerdere uitbraak van barre tijden zijn hotdogs zelfs geclassificeerd als "depressie sandwiches”. In een typische recessie gaan jonge mensen ter verhoging van hun kansen op de arbeidsmarkt een hogere dan wel universitaire opleiding volgen.

Vaak wordt een slechte gezondheid gekoppeld aan slechte economische tijden. Mensen anticiperen op economische tegenspoed en maken zich zorgen om hun baan te verliezen; zij zullen hun bestedingen beperken, nemen minder risico's en doen meer dingen die goed voor hen zijn. Het netto effect is dat mogelijkerwijs minder mensen acute traumatische ziektes vertonen. Maar de mensen die feitelijk een baan of bedrijf verloren hebben worden waarschijnlijk met stress geconfronteerd en een slechte gezondheid. Wanneer er in een recessie minder mensen rijden, zullen er ook minder verkeersongevallen plaats vinden en zal de lucht schoner zijn. Kortom, omdat recessies veel effecten hebben, is het moeilijk uit te zoeken welk mechanisme verantwoordelijk is voor een bepaald gezondheidsresultaat.

Afval

Voedselbanken zien tijdens recessies de vraag toenemen terwijl het aanbod afneemt. Hetzelfde geldt voor uitzendbureaus. In de makelaardij en bij notarissen werden de problemen manifest doordat zij minder (vertrouwelijk) oud papier aanboden. Het aanbod van afval, vooral van bedrijfsafval laat zien waar de crisis toeslaat. Minder afval betekent minder orders. In het tweede kwartaal van 2009 is de daling van het aanbod van afval nog maar tien tot vijftien procent, terwijl dit in het eerste kwartaal vijftien tot twintig procent was. Dit suggereert dat de bodem van de recessie bereikt zou zijn, maar het impliceert niet automatisch dat het herstel snel zal geschieden en sterk zal zijn. Er is wel voldoende aanbod bij milieustraten, omdat mensen veel in de tuin werken en thuis klussen uitvoeren. Supermarkten en doe-het-zelfzaken lijden nauwelijks onder de crisis. De goedkope horeca doet het zelfs beter dan voorheen. Maar de bezettingsgraad van hotels is weer minder. Ondernemingen die bier of wijn produceren hebben minder glas nodig. Al deze sectoren geven aan dat zij het moeilijk hebben meestal nog voordat de onheilstijdingen de media halen.

Tot slot

Een algemeen manco van veel van deze indicatoren is dat geen duidelijk inzicht geboden wordt in de vraag of de mutatie in de indicator de oorzaak is van de effecten voor de economie of dat het de effecten van de economie zijn die leiden tot een wijziging in de indicatoren. Hoewel al deze signalen niet altijd betrouwbaar zijn bieden ze soms meer inzichten dan de officiële macro-economische kengetallen. Beste kandidaat is Greenspan’s Manty Index, die positieve signalen geeft over een spoedig einde aan de recessie.