Paniekreactie politiek bij afhandeling woekerpolissen doet meer kwaad dan goed

Van bewindspersonen mag je verwachten dat ze niet meedoen aan hysterie. Toch liet minister Bos (Financiën, PvdA) zich uitdagen door Kamerleden om de provisies van DSB “totaal idioot" te verklaren, in plaats van te verwijzen naar lopende onderzoeken van de Autoriteit Financiële Markten (AFM) en De Nederlandsche Bank (DNB). En zo gaven de Kamer en Bos onbedoeld voeding aan weer een verdere escalatie: de oproep van Pieter Lakeman gisteren om het faillissement van DSB te bepleiten.

Over deze oproep van Lakeman kunnen we kort zijn: onverantwoordelijk, stompzinnig en buiten proportie. Onverantwoordelijk omdat het kapot maken van een financiële speler enorme negatieve consequenties heeft, niet alleen voor DSB, maar voor Nederland als geheel. Na de problemen bij ABN Amro, ING en andere banken worden we werkelijk een bananenrepubliek.

Stompzinnig omdat geen klant van DSB hier beter van wordt. Een levende bank kan problemen oplossen, een dooie niet. En buiten proportie omdat het pure willekeur is. Een kleine speler wordt kapotgemaakt, terwijl een leger aan grotere spelers - de verzekeraars met hun 7 miljoen woekerpolissen - jaren zijn gang heeft kunnen gaan. En dat laatste heeft de politiek laten gebeuren.

De politiek probeert haar eigen falen te verdoezelen. Erger nog, ze probeert de toezichthouder, de AFM, te bewegen tot het publiekelijk stellen van meer voorbeelden. We weten wat dit betekent: ga achter kleinere partijen aan. Die zijn gemakkelijk aan de schandpaal te nagelen. De grote partijen houden zich stil, en voor zover je ze aanpakt hebben zij de omvang (en onmisbaarheid ) om zich te verdedigen. Maar de publieke acties tegen kleinere spelers veroorzaken daar wel grote schade. De AFM moet daarom haar rug recht houden en niet lopen in de val van de falende politiek.

En die politiek heeft gefaald. Het woekerpolissendossier heeft meer dan vijftien jaar kunnen bestaan, Kamer en regering keken ernaar en deden niets. De politiek wist al jaren van de problemen bij de verzekeraars. Mijn eigen onderzoeksrapport over beleggingsverzekeringen uit 1995 (dit zijn wat we nu de woekerpolissen noemen) wees op de torenhoge kosten in deze producten. De toenmalige minister van Financiën Zalm stelde in een reactie dat de concurrentie onder levensverzekeringsmaatschappijen voldoende was om dit te corrigeren. Niet dus, en de politiek liet het er bij zitten.

Als we het woekerpolisdossier bekijken gaat het bij DSB over wisselgeld. Triest maar waar. De Nederlandse financiële sector heeft volstrekt onvoldoende gestuurd op de belangen van klanten. Inmiddels is de consument langs twee kanten 'gepakt': enerzijds door de woekerpolissen zelf en anderzijds door de massale overheidssteun (dus belastinggeld) aan diezelfde financiële sector om deze te helpen de crisis te overleven.

Het is dankzij de AFM dat het woekerpolisschandaal eindelijk werd opgelost. Vooruitlopend op toen nog niet aan haar verleende bevoegdheden is zij de praktijken bij verzekeraars gaan onderzoeken. Vanaf dat moment is er beweging in gekomen. Schikkingen worden nu getroffen, maar daarmee wordt slechts een klein deel van de werkelijke schade vergoed. Een door de verzekeraars zelf aangestelde (en betaalde) ombudsman, J.W. Wabeke, heeft de meeste verzekeraars inmiddels bewogen om compensatie te geven aan klanten met producten die per jaar meer dan 2,5 a 3,5 procent aan kosten hebben. Dit klinkt aardig, maar met dergelijke jaarlijks op elkaar stapelende kosten, ben je na tien jaar al zo'n 30 procent van je gespaarde geld kwijt. U raadt het, iedereen zit diep onder water. Het late ingrijpen heeft dus niet tot meer geleid dan een doekje voor het bloeden.

Het is het falen van de politiek geweest dat dit probleem zich tot 7 miljoen polissen kon gaan uitstrekken. De politiek is pas wakker geschud door het AFM-rapport van een paar jaar geleden. Nu is ze omgeslagen in een en al activiteit. Elke dag zal er een nieuw slachtoffer moeten vallen, en de AFM wordt publiekelijk veroordeeld als ze niet meteen weer 'levert'.

De vaak bekritiseerde AFM moet sterk zijn. Zij verdient een pluim omdat zij paal en perk heeft weten te stellen aan de praktijken van verzekeraars. De AFM moet zich niet laten uitdagen door de politiek om zich publiekelijk te gaan manifesteren. Het zijn tenslotte de politici die boter op hun hoofd hebben. Kortom zorgvuldig handelen, en de misstanden ordelijk aanpakken. Hier past heel streng toezicht bij, en zeker niet het aanjagen van publieke hysterie. Juist dat is in het belang van de consument. De AFM moet niet in de val lopen van de falende politiek.

* Dit artikel verscheen eerder in NRC Handelsblad van 2 oktober 2009.

Zie ook MJtv met Arnoud Boot over DSB.